ELEŞTİRİ
Bir sanat eserini, sanatçıyı,
ayrıntılı biçimde tanıttıktan sonra onun olumlu ya da olumsuz yanlarını somut
verilere dayanarak yargılayıp değerlendiren yazı türüne eleştiri denir.
Okuyucu ile
eser arasında bir köprü görevi yapan eleştirinin açıklama, aydınlatma ve
değerlendirme gibi üç temel işlevi vardır.
Eleştiri,
çoğu kez olumsuz yönüyle düşünülür.Bir eseri (romanı, şiiri, öyküyü, tiyatroyu,
filmi…) eleştirmek, onun kusurlu yanlarını belirlemek sanılır.Bu yanlış bir
düşüncedir.Gerçek bir eleştiride eleştiriye konu eserin hem olumlu hem olumsuz
yanları bir arada verilmelidir.
Eleştirmenlik, zor bir iştir.Her şeyden önce değişik alanlarda büyük bir
birikim ister.İyi bir eleştirmenin çağdaş sanat akımlarından, düşünce
tarihinden; sosyoloji, psikoloji, antropoloji, tarih gibi dalların temel
kavramlarından haberdar olması gerekir.Böyle olursa, eleştirmen, ele aldığı
eseri ya da sanatçıyıbütün boyutlarıyla tanıtabilir, irdeleyebilir.Okuyucu da
böyle eleştirilen eseri gerçek anlamda tanıyabilmiş olur.
İyi bir
eleştirmen,bir eseri değerlendirirken “Çok güzel” ya da “Çok kötü” gibi
toptancı yargılarının gerekçelerini açık açık ortaya koymalıdır.Önyargılardan
uzak, nesnel bir eleştiri gerçek eleştiridir.
Eleştirmenin
esere yaklaşımına, bakış açısına göre eleştiriler değişik biçiminde
adlandırılır.
Eleştiri Türleri
1)Sanatçıya Dönük
Eleştiri:
Bu tür
eleştiride sanatçının bireysel özelliklerinden yola çıkılarak eser
değerlendirilir.Buna “biyografik eleştiri” de denilir.Bu tür eleştirilerde
sanatçının kişiliğini ve psikolojisini aydınlatmak için, sanatçının eserleri
belge olarak kullanılır.
2)Esere Dönük
Eleştiri:
Eleştirmenin
bakış açısı sanatçıya değil de esere yönelikse, esere dönük eleştiri ortaya çıkar.Bu tür nesnel-bilimsel
eleştiri olarak da bilinir.
3)Topluma dönük
Eleştiri:
Bu tür
eleştiride eserin toplumsal olay ve olgularla bağlantısı, toplumsal gelişmeye
katkısı üzerinde durulur.Topluembilimsel ya da tarihsel eleştiri gibi türleri
vardır.
4)Okura Dönük
Eleştiri:
Böyle eleştirilerde eleştirmen
eseri değerlendirmekten çok, bir okuyucu olarak kendisi üzerindeki etkilerinden
söz eder.Buna “izlenimci eleştiri” de denir.
Kimi
eleştirilerde yukarıdaki yöntemlerden birkaçı kullanılabilir.Böylece eleştiri
değişik yöntemlerin bir ürünü olur.
Sonuç
olarak, eleştirinin ayırt edici özellikleri şöyle sıralanabilir:
-Her eser ya da sanatçı eleştiri konusu olabilir.
-Eleştiride, bir eser olumlu ve olumsuz yönleriyle ele
alınır.
-Eleştiri doğrudan esere yönelik olmalıdır.
-Eleştiri yapılırken somut verilerden yararlanılmalıdır.
-İyi bir eleştiri öznellikten uzaktır.
-Eleştiride daha çok açıklama, tartışma, örnekleme, tanık
gösterme gibi yöntem ve tekniklerden yararlanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder